Stórfellt svindl við innflutning á pitsuosti, áttu ekki við nein rök að styðjast

Niðurstöður nýrrar stjórnsýsluúttektar Ríkisendurskoðunar á tollframkvæmd vegna landbúnaðarafurða sýna með óyggjandi hætti að ásakanir Bændasamtaka Íslands og Mjólkursamsölunnar á hendur innflutningsfyrirtækjum, um stórfellt svindl við innflutning á pitsuosti, áttu ekki við nein rök að styðjast, en þetta kemur fram á vef Félags Atvinnurekenda.  Þá staðfestir skýrsla Ríkisendurskoðunar allar þær niðurstöður sem Félag atvinnurekenda komst að, eftir að hafa skoðað innflutning eigin félagsmanna á pitsuosti.

Ásökunum um tollasvindl svarað
Haustið 2020 höfðu ýmsir talsmenn landbúnaðarins uppi stór orð um lögbrot, misferli og smygl á vegum innflytjenda matvöru vegna misræmis í tölum um útflutning búvara frá ríkjum Evrópusambandsins og tölum Hagstofunnar um innflutning til Íslands. Í því samhengi var sérstaklega nefndur innflutningur á pitsuosti, sem inniheldur jurtaolíu og hafði um langt skeið verið fluttur inn til landsins án tolla. Í sjónvarpsþætti í apríl í fyrra bætti Erna Bjarnadóttir, talsmaður Mjólkursamsölunnar, um betur og sakaði innflutningsfyrirtæki um fölsun á tollskýrslum og að skrá pitsuosta í rangan tollflokk.

Þessum ásökunum svaraði Félag atvinnurekenda ýtarlega, eftir að hafa gert eigin athugun hjá félagsmönnum sem flytja inn pitsuosta þar sem jurtaolíu er blandað saman við ost úr kúamjólk. Niðurstöðurnar voru m.a. að í öllum tilvikum væri verið að flytja ost inn til Íslands á sama tollnúmeri og hann hefði verið fluttur út frá Evrópusambandinu, þannig að skýringuna á misræmi í tölum væri ekki að finna í því að tollflokkaskráningu væri breytt. Þá væri í öllum tilvikum um það að ræða að fyrirtækin hefðu flutt vörurnar inn á tilteknum tollnúmerum með fullri vitneskju og samþykki íslenskra tollayfirvalda. Umræddar vörur hefðu þannig verið flokkaðar í þann tollflokk sem bæði framleiðendur þeirra og íslensk tollayfirvöld hefðu talið að ætti að flokka þær í. Almennt væri viðurkennt, af tollayfirvöldum flestra landa og Alþjóðatollamálastofnuninni, að við blöndun jurtaolíu við ost teldist varan ekki lengur hefðbundinn ostur og færðist á milli tollflokka.

Það sem í raun átti sér stað í pitsuostamálinu var að fjármálaráðuneytið og atvinnuvegaráðuneytið, undir miklum þrýstingi frá hagsmunaaðilum í landbúnaði, beittu Skattinn þrýstingi til að þvinga fram endurtollflokkun pitsuostanna, þvert á álit sérfræðinga tollgæslustjóra.

Tollframkvæmdin var í samræmi við flokkun ESB
Í skýrslu Ríkisendurskoðunar segir: „Ríkisendurskoðun vekur athygli á að misræmið á milli tollflokkunar Íslands annars vegar og Evrópusambandsins hins vegar á þessari tilteknu vöru er nú á annan veg en talið var þegar hagsmunaaðilar hófu athugun sína á málinu í ársbyrjun 2020. Þá var talið að íslensk tollyfirvöld væru að tollafgreiða jurtaost sem fluttur væri út frá Evrópusambandinu undir 4. kafla inn til Íslands undir 21. kafla. Af gögnum málsins virðist þetta ekki hafa verið raunin því eldri tollframkvæmd Skattsins mun þá hafa verið í samræmi við tollflokkun Evrópusambandsins. Ósamræmi í hagtölum milli Íslands og Evrópusambandsins hvað þessa tilteknu vöru varðar virðist því fyrst verða til eftir að Skatturinn ákveður að varan skuli tollflokkast í 4. kafla tollskrár.“

Dómur Landsréttar ekki í samræmi við gögn málsins
Ríkisendurskoðun fjallar um nýlegt dómsmál, þar sem staðfestur var úrskurður tollgæslustjóra um að pitsuostur sem félagsmaður FA flutti inn skyldi færast í 4. kafla tollskrárinnar, sem ber háa tolla. Stofnunin fer ýtarlega yfir gögn málsins og segir að þau gögn, sem hún hafi undir höndum, bendi til þess að osturinn sem um ræðir flokkist í 21. kafla tollskrár innan Evrópusambandsins. Hér á landi bera vörur í 21. kafla ekki tolla. Ríkisendurskoðun vísar bæði til bindandi álits belgískra tollayfirvalda um tollflokkun vörunnar og til formlegrar staðfestingar framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins til Skattsins á því að vöruna beri að flokka í þann tollflokk. Þess ber að geta að fjármála- og atvinnuvegaráðuneytið, auk Bændasamtakanna og Mjólkursamsölunnar, byggðu allan sinn rökstuðning í málinu á einum tölvupósti frá starfsmanni Evrópusambandsins sem nú er hættur störfum, um að varan ætti að flokkast á annan hátt. Framkvæmdastjórnin hefur síðar staðfest, m.a. við FA, að sá tölvupóstur sé ekki formleg afstaða ESB.

Þá vitnar Ríkisendurskoðun til nýlegs bréfs Alþjóðatollamálastofnunarinnar, WCO, til Skattsins um að ekki sé grundvöllur til að tollflokka ost í 4. kafla tollskrár, hafi mjólkurfitu að einhverju leyti verið skipt út við jurtafitu við framleiðslu vörunnar.

Áðurnefndum dómi Landsréttar verður áfrýjað til Hæstaréttar og er ljóst að þau gögn, sem Ríkisendurskoðun byggir niðurstöður sínar á, setja málflutning íslenska ríkisins í því máli í alveg nýtt ljós. Tekið skal fram að íslenska ríkið lagði umrædd gögn ekki fram í málinu, en innflytjandinn fékk fyrst vitneskju um þessi gögn þegar lögmaður ríkisins vísaði til þeirra í munnlegum málflutningi fyrir Landsrétti.

Erfitt fyrir fyrirtæki að sitja undir ásökunum um misferli

„Við fögnum þessum niðurstöðum Ríkisendurskoðunar og því að stofnunin leiði fram gögn sem varpa skýru ljósi á málið.  Það er að sjálfsögðu alltaf erfitt fyrir fyrirtæki að sitja undir ásökunum um lögbrot og misferli. Félag atvinnurekenda hefur svarað þeim ásökunum málefnalega og eftir bestu vitund og kemur ekki á óvart að Ríkisendurskoðun skuli staðfesta allt sem félagið hefur haldið fram í málinu. Talsmenn landbúnaðarins mættu hins vegar gjarnan biðjast afsökunar á stóryrðunum.“

Segir Ólafur Stephensen, framkvæmdastjóri FA í pistli á atvinnurekendur.is.

Sjá einnig:

Skýrsla Ríkisendurskoðunar staðfestir brotalamir í tollaframkvæmd

Mynd: úr safni