Vínmarkaður Vatíkansins: Dularfullur heimur trúar, tengsla og tækifæra

Frans páfi.
Frans páfi lést 21. apríl 2025, 88 ára að aldri. Hann hét réttu nafni Jorge Mario Bergoglio og gegndi embætti páfa frá árinu 2013. Við upphaf embættistíð sinnar sem páfi tók hann sér nafnið Frans, til heiðurs Frans frá Assísí. Arftaki hans er Robert Francis Prevost kardínáli, sem hefur tekið sér páfanafnið Leó XIV.

Eftir andlát páfa Frans þann 21. apríl, aðeins örfáum dögum fyrir aðalhátíðir helga ársins í kaþólskri trú, hefur athyglin beinst að þessu smáríki í hjarta Rómar.  Auk andlegrar og pólitískrar þýðingar Vatíkansins hefur áhugi vaknað á minna sýnilegum en afar merkilegum þætti: vínmarkað Vatíkansins.

Þrátt fyrir að innan við þúsund manns búi í Vatíkaninu, er það talið það ríki í heiminum sem flytur inn mest magn vína á hvern íbúa – að meðaltali 79 lítra á mann á ári samkvæmt gögnum frá 2019. Það jafngildir tæplega 100 flöskum á hvern íbúa, sem er tvöfalt meira en meðaltal Ítalíu, lands sem sjálft hefur djúpar vínhefðir.

Tengt trú og tækifærum

Í nýlegri grein Winetitles kemur fram að langstærstur hluti vínsins sem flutt er inn er ítalskt – yfir 99% – og nánast eingöngu í flöskum. Sérstakt vægi hefur styrkt vín, eins og Marsala, sem mikið er notað við altari kirkjunnar við altarisgöngu. Þannig hefur trúarleg notkun víns – sem tákn Krists blóðs – víðtæk áhrif á markaðinn.

Árið 2024 fluttu ítalskir framleiðendur inn samtals 54.200 lítra af víni til Vatíkansins, þar af 38.000 lítra af styrktu víni. Það er samdráttur frá 2023, en fram yfir tölur síðari ára. Þessi sveiflukenndi innflutningur bendir til þess að viðskipti við Vatíkanið séu háð sérstökum ferlum – og jafnvel persónulegum tengslum.

„Það snýst um hverja þú þekkir – ekki hvað þú veist“

Að selja vín til Vatíkansins reynist framleiðendum torvelt. Margir fyrrverandi birgjar segja að aðgangurinn standi og falli með „manninum innan hliðanna“ – og að þegar sá tengiliður hættir, þá lokist leiðin.

Barbara Sandrone frá Barolo segir að eftir að tengiliður þeirra í Vatíkaninu fór á eftirlaun hafi engin viðskipti átt sér stað. Lítil pappírsvinna fylgi sjálfu útflutningsferlinu – en miklu erfiðara sé að „komast inn“. Þetta staðfestir Roberto Bava, sem átti í samskiptum við Vatíkanið í gegnum Moscato-vínið „Alleluja“, sem var notað við messur frá 1990 til um 2010.

Leynd, virðing og traustar hefðir

Vínframleiðendur sem fá að selja til Vatíkansins eru oft tregir til að segja frá tengiliðum sínum – ekki af ótta við fjölmiðla, heldur vegna samkeppninnar. Að eiga vín í hillum innan ríkis páfans er talið mikils virði – ekki endilega fyrir auglýsingar, heldur sem tákn um virðingu og menningarlega tengingu.

„Fyrir þá sem eru aldir upp við kaþólska menningu er það heiður að vín okkar séu seld í Vatíkaninu,“ segir Pier Giuseppe Torresani frá Masi Agricola.

Tollfrjáls verslun og markaður innan markaðar

Vatíkanið er tollfrjálst ríki og þar eru tvær verslanir sem selja vín. Sú stærri, Annona, hefur verið opin almenningi, en hefur verið lokuð vegna viðhalds. Hin verslunin, aðeins aðgengileg með aðildarkorti, er staðsett í gamalli lestarstöð og líkist lúxusfríhöfn. Þar versla starfsmenn Vatíkansins, sendiráðsfulltrúar og starfsmenn Bambino Gesù barnaspítalans.

Toskanski framleiðandinn Marchesi Antinori er áberandi í hillum verslana Vatíkansins, þar sem vörumerki eins og Tignanello og Solaia njóta mikillar hylli.

Páfinn og vínmenningin

Páfi Frans heitinn, sem var af ítölskum ættum, hafði djúpa virðingu fyrir víni sem menningarverðmæti.  Í janúar 2024 talaði hann fyrir framan yfir 100 vínframleiðendur og sagði: „Vín er gjöf Guðs og á að gleðja hjörtu allra manna.“

Jafnvel skömmu fyrir andlát sitt færði hann Karl Bretakonung og Kamillu drottningu flösku af Aneri Amarone 2005 – árgang sem minnti á brúðkaupsár þeirra og hafði táknrænt vægi innan kirkjunnar.

Framtíð víngerðar í nafni páfans

Nýtt vín er í þróun, ætlað að tengjast páfanum beint, ræktað í görðum Castel Gandolfo.  Vínið, Cabernet Sauvignon-blanda, verður fyrst selt í Vatíkaninu árið 2026. Þar að auki stendur yfir rannsóknarverkefni á þrúgum sem þola aðstæður betur undir merkjum Borgo Laudato Si’, þar sem meðal annars vínfræðingurinn Jancis Robinson MW kemur að verkefninu.

Sakrament og vínmenning: arfleifð sem lifir áfram

Árið 2025 markar bæði tímamót í trúarlegu samhengi og í efnahagslegu samhengi vínsins innan Vatíkansins. Þó svo að leynd hvíli yfir viðskiptum innan hinnar helgu borgar, þá kemur í ljós veröld sem fæstir fá að nálgast með berum augum, þar sem vín og trú mætast – því hver flaska er eins konar altari í sjálfri sér.

Myndir: úr safni